Ο στρατηγικής σημασίας πορθμός του Βοσπόρου (τουρκικά Istanbul Boğazi) στη βορειοδυτική Τουρκία είναι εκείνος που χωρίζει την Ευρώπη από την Ασία, ενώ παράλληλα ενώνει τη Θάλασσα του Μαρμαρά (Προποντίδα) με τον Εύξεινο Πόντο. Με μήκος σχεδόν 32χλμ. και μέγιστο πλάτος περίπου 3,4χλμ. αποτελεί τον στενότερο πορθμό της παγκόσμιας ναυσιπλοΐας.
Η ονομασία του προέρχεται από τις λέξεις βοῦς και πόρος (= πέρασμα) και σχετίζεται με τον εξής μύθο: όταν η Ήρα ανακάλυψε την ερωτική σχέση του Δία με την Ιώ, κόρη του βασιλιά του Άργους και ιέρεια του εκεί ναού της, εκείνος τη μεταμόρφωσε σε κατάλευκη αγελάδα για να την προφυλάξει από την οργή της. Αφότου ο Ερμής σκότωσε τον Άργο, στον οποίο η Ήρα είχε αναθέσει τη φύλαξή της, η θεά έστειλε στη μεταμορφωμένη κοπέλα μία βοϊδόμυγα (οἶστρος) για να τη βασανίσει. Έτσι, αφού έτρεξε κατά μήκος των ακτών του Ιονίου πελάγους (από όπου προήλθε η ονομασία του), η Ιώ διέσχισε τα στενά του Βοσπόρου και μετά την περιπλάνησή της στη Μικρά Ασία, κατέληξε στην Αίγυπτο όπου γέννησε τον γιο του Δία Έπαφο, ξαναπήρε την ανθρώπινη μορφή της, βασίλευσε και λατρεύτηκε με το όνομα της Ίσιδας.
Ο Βόσπορος ορίζεται από τα ακρωτήρια Sarayburnu (νότια) και Rumelifeneri (βόρεια) στην ευρωπαϊκή ακτή και από εκείνα των Kavakburnu (νότια) και Anadolufeneri (βόρεια) στην ασιατική. Στο βόρειο άνοιγμά του προς τον Εύξεινο Πόντο βρίσκονταν, σύμφωνα με τη μυθολογία, οι Συμπληγάδες Πέτρες που μετά το πέρασμα των Αργοναυτών ακινητοποιήθηκαν. Στο στενό ρέουν δύο αντίθετα ρεύματα, δυσχεραίνοντας ενίοτε τη διέλευση των πλοίων.
Η πρώτη προσπάθεια ζεύξης του πορθμού χρονολογείται το 513 π.Χ. όταν ο Σάμιος αρχιτέκτονας Μανδροκλής κατασκεύασε κατ’ εντολή του Δαρείου Α΄ (521-486 π.Χ.) μία γέφυρα στο στενότερο σημείο, στο ύψος των σημερινών Rumeli Hisar (ευρωπαϊκή ακτή) και Anadolu Hisar (ασιατική ακτή), για να διαπεραιωθεί ο περσικός στρατός. Σήμερα, τρεις είναι οι γέφυρες που ενώνουν τις ακτές του Βοσπόρου. Η πρώτη κατασκευάστηκε το 1973 και έχει μήκος 1.074μ. Σε απόσταση περίπου 5χλμ. βορειότερά της ολοκληρώθηκε το 1988 η γέφυρα Fatih Sultan Mehmet, μήκους 1.090μ. Η κατασκευή της τρίτης γέφυρας ξεκίνησε το 2013 και τελείωσε το 2016. Με μήκος 2.164μ. ενώνει τα βορειότερα σημεία του στενού, νότια των οικισμών Garipçe και Poyrazköy. Από τον Δεκέμβριο του 2016, τον Βόσπορο διασχίζει επίσης η υπόγεια οδική σήραγγα Avrasya Tüneli, μήκους 5χλμ., μεταξύ Kumkapi και Koşuyolu. Παράλληλα, περίπου 1.400μ. του μετρό Marmaray, που ενώνει από το 2013 το ιστορικό κέντρο της Κωνσταντινούπολης με το Σκούταρι (Üsküdar) στην ασιατική πλευρά, περνούν κάτω από τον Βόσπορο.
Στη βυζαντινή περίοδο, στις ακτές του βρίσκονταν αρκετοί οικισμοί, όπως το Διπλοκιόνιο, οι Δάφναι, ο Άγιος Μάμας, το Παντείχιον. Σήμερα, στην πυκνοκατοικημένη αυτή περιοχή, συναντά κανείς αρκετά οθωμανικά ανάκτορα, με διασημότερα το Dolmabahçe και το Yildiz, καθώς επίσης τζαμιά, μουσεία, πανεπιστήμια όπως εκείνο του Βοσπόρου (Boğazici Universitesi) και φυσικά τις περίφημες πολυτελείς ιδιωτικές κατοικίες (γιαλί). Την παρουσία του ελληνορθόδοξου στοιχείου μαρτυρούν οι ναοί και τα αγιάσματα που υπάγονται στην Αρχιεπισκοπή Κωνσταντινουπόλεως, τη Μητρόπολη Δέρκων και τη Μητρόπολη Χαλκηδόνας.
Τα στενά του Βοσπόρου είναι αδιαμφισβήτητα ένας χώρος απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς και μεγάλης γεωπολιτικής σημασίας, ένα νευραλγικό σημείο ένωσης της Ανατολής με τη Δύση, ένα μέρος μεγάλης ιστορικής και πολιτιστικής σημασίας.